Dagstukjes- 184
Toen God het lot van Sion keerde
was alles ons een droom gelijk.
Een mond, die ’t lachen lang verleerde,
een tong, die iedere klank ontbeerde,
vond liederen, onmetelijk rijk.
PSALM 125. VERTALING GABRIEL SMIT
n 1713 werd in mijn geboortestad Utrecht – op een steenworp afstand van het huis waar ik in 1940 ter wereld kwam – een reeks internationale verdragen gesloten die een einde maakten aan anderhalve eeuw van godsdienstoorlogen in Europa.
Ter gelegenheid van die vrede componeerde de Franse musicus Jean-Philippe Rameau de motetten Deus noster refugium en In convertendo. Later voegde hij er nog een derde motet aan toe: Quam dilecta.
Op de openingsavond van het festival Oude Muziek in Utrecht hoorden we ze alle drie, uitgevoerd door het Belgische ensemble Vox luminis.
Het was – om geen woorden aan zoveel onbegrijpelijke schoonheid te verspillen – hemels.
Niet alleen in overdrachtelijke zin, ook letterlijk.
Deze muziek kwam van boven en wás voor boven. Het zijn lofliederen op de schepper. Het is goddelijke muziek.
De vergelijking met Bach drong zich op. Ook zíjn muziek ontleent haar grootsheid aan het geloof, aan de immense kracht ervan en de manier waarop Bach zich daaraan overgaf.
Wij en de zangers van Vox luminis kunnen daar alleen naar reiken. Vergeleken met de genoemde componisten zijn we ongelovigen, heidenen als het ware, goddelozen zoals ook de prinsen en prelaten die in de zeventiende eeuw hun tegenstanders de hersenen lieten inslaan om het eigen gelijk en nóg meer bezit, al waren ze in naam allemaal religieus, soms zelfs bisschop. Ze waren ook de opdrachtgevers van Rameau.
Na het concert vroeg ik me af of er een samenhang was tussen het niet aflatende geweld waarmee zij zich handhaafden en deze engelenmuziek.
De gedachte bracht me aan de rand van de bomkrater die de ontkerstening in de westerse cultuur heeft geslagen.
In de muziek van Bach, Rameau en andere barokkunstenaars is een geloof bewaard gebleven dat wij niet meer begrijpen. Niet meer kúnnen begrijpen.
Hun meesterwerken moeten het voor ons in leven houden…
Als dat niet lukt, worden deze bovenmenselijke creaties museale kunst, levenloze kunst, geschiedenis…
LEES VERDER
WKtS
26 AUGUSTUS 2018
