.jpg)
AT WIL EEN lezer eigenlijk, Kees?,’ vroeg Hein. Het was de laatste dag van het jaar. Gerard humde zachtjes de evergreen ‘Uuren, dagen, maanden, jaren vliegen als een schaduw heên…’ Zij waren alleen in De Engelse Reet. Op dagen als deze, wisten ze, zaten de smaakbepalende bewoners van het kantorenland dat Nederland geworden was, hoog en droog in de bergen met veel jet ski, boem-boem-muziek en pijnlijk gekleurde pakken.
‘Ja, wat wil een lezer eigenlijk?,’ herhaalde Kees de vraag van Hein. ‘De verveling verdrijven? Genieten? Ergens komen waar je normaal gesproken niet komt? Steeds meer?’
‘Voor mij,’ zei troubleshooter Henk, ‘is dat laatste het belangrijkste. Je kijkt televisie, je leest de kranten, je hoort “Met het oog op morgen”, en nóg heb je het gevoel dat je niet op de hoogte bent, nog afgezien van het feit dat je niet altijd volledig of juist wordt ingelicht. Voor de media is de wereld te ingewikkeld geworden.’
‘Intereseert me geen bal,’ sprak Boudewijn balorig. ‘Het gaat mij alleen om de wereld van de geest…’
‘Hè Bou, wat ben ik dát nou met je eens,’ kwam Gemma tussenbeide. ‘De wereld van de geest. Mag ik daar eens iets over zeggen.’
Vol verwachting keek ze de kring rond.
Iedereen zweeg.
‘Mijn leven lang,’ zei Gemma, ‘heb ik geleden onder de dagelijkse praktijk van allerlei overbodige dingen te moeten doen. Dat je net lekker zat te lezen, en je moeder dan vroeg of je een boodschap wilde doen. Jullie kennen dat. Altijd als je zat te lezen, kon je worden gestoord.’
‘Dan bén je gestoord,’ interrumpeerde Boudewijn, die in goeden doen graag van zijn humor blijk gaf.
Gemma keek hem afwezig aan. ‘Toen ik begon te werken, eerst in het onderwijs, en later in de uitgeverij,’ vervolgde ze haar verhaal, ‘raakte ik steeds meer omringd met mensen die nooit lazen, eenvoudigweg niet wisten wat het was. In het begin stoorde me dat, maar later begon het me te interesseren, en de vraag die zich opdrong was: heeft het voordelen als je zoveel leest als ik, of nadelen?’
‘In de jaren zestig, toen ik begon, had het voordelen, er was veel beweging, veel nieuwsgierigheid, men wilde zich seksueel bevrijden, de maatschappij veranderen, enfin jullie kennen dat ook… Ik kan gerust zeggen dat ik me toen dankzij m’n boeken staande heb weten te houden, want erg revolutionair of seksueel was ik niet. Dat ben ik nu veel meer.’
Ze zuchtte.
‘Als je ouder wordt,’ ging ze verder, ‘wil je veel meer dan wanneer je jong bent. Als je jong bent, roep je maar wat, om je ouders te pesten. Maar als je 54 bent, zoals ik, wéét je wat er niet deugt en zou je er iets aan willen doen.’
‘Maar nu heb je niks meer te vertellen,’ onderbrak Gerard haar. ‘In Nederland, het valt me altijd weer op als ik een tijd in het buitenland ben geweest, tel je boven de vijftig niet meer mee. Er is hier een cultuur ontstaan die iedereen verplicht tenminste tot zijn vijftigste jong te blijven.’
‘Alles moet snel,’ zei Kees. ‘Dat is inderdaad nogal kinderachtig.’
‘Terwijl ze uren per dag in de file staan, en áltijd op wintersportvakantie zijn,’ riep troubleshooter Kees.
‘Die onechte, gespeelde namaak-haast,’ negeerde Gerard hem, ‘die inderdaad nergens op berust, bepaalt sterk de smaak in Nederland. Nederland, zou je kunnen concluderen, wordt gekenmerkt door een vorm van namaak-smaak, die heel erg een Amerikaanse namaak-smaak is. Ons land wordt, met komieke schooljuffrouwen als Tineke Netelenbos in de regering, steeds meer een schertsland. Eigenlijk kun je er alleen nog om lachen.’
Ze lachten allemaal.
‘In zo’n land,’ sprak Hein, net voordat de oliebollen op tafel kwamen, ‘word je wel gedwongen om steeds meer te gaan lezen.’
Nu lachten ze nog harder.
SLOT
Oorspronkelijk gepubliceerd in de Volkskrant van 28 december 2001
