ROBERT PIRSIG MET ZIJN ZOON
Dagstukjes – 22
Zo heb ik ’t gewild, zegt Saenredam
zoals ik ’t zag, zelf door Gods hand gebogen
heb ik ’t licht gemeten en gewogen
en daarna doen verstuiven in deze ruimte daar
J.BERNLEF
Robert M. Pirsig. Zen And The Art Of Motorcycle Maintenance. Ineens had ik vreselijk veel zin om het boek weer eens te lezen. Ik weet niet waarom.
Ik was in de Oude Kerk op de Wallen geweest – om de voltooide restauratie te zien – maar had daar, in de zeventiende-eeuwse sfeer van Pieter Saenredam, geen seconde aan zen of een motorfiets gedacht. Wel aan Bernlef. Ik had vastgesteld hoe blij ik was met deze uitzonderlijke kerk waar ik regelmatig kom, en telkens weer een wonderlijke metamorfose onderga, die me tegelijkertijd ouder én jonger maakt. Ik begreep hoe moeilijk iets dergelijks tegenwoordig uit te leggen valt en ik nam aan dat dit met kwaliteit te maken heeft.
Een moeilijk begrip.
Te moeilijk?
Het ziet ernaar uit dat wij het hebben opgegeven om erover na te denken.
Zoals zoveel in onze tijd is het idee, of wat daarvan over is, pragmatisch platgeslagen – als een gouden munt onder de voorhamer van een smid op het aambeeld. We naderen het moment waarop de gezagsdragers die het in de politiek, het onderwijs, de cultuur en het bedrijfsleven voor het zeggen hebben, het begrip kwaliteit officieel synoniem zullen verklaren met wat zij menen dat ‘de mensen’ willen.
Willen de mensen nóg meer auto’s en parkeerplaatsen, dan… weg met de beuken, eiken, esdoorns, iepen en acacia’s (al schreien die hun ogen uit als ze het horen…).
Willen de mensen nóg meer voetbal en voetbalgezwets op de televisie, dan… weg met alle informatieve programma’s die ons een betrouwbaar beeld van de wereld trachten te geven.
Wat de mensen willen is goed. Dat heeft de hoogste kwaliteit. Hoe meer mensen iets willen des te zwaarder weegt de waarde van wát ze willen. Honderdduizend exemplaren van Ventoux verkocht? Dan is het goed. Maar wat zegt dat over de vraag waarom we, maatschappelijk en menselijk gezien, boeken nodig hebben die ons geven wat geen ander medium ons kan geven? Niemand weet wat die honderdduizend kopers ervoeren tijdens en na het lezen van de roman. Niemand weet wat ‘de mensen’ willen.
Je weet vaak niet eens wat één mens wil (of jijzelf). Een stel individuen bij elkaar is niet meer dan een getal. Het zijn geen mensen meer. Het zijn cijfers geworden, niet per se nullen, maar cijfers. Het is statistiek. Cijfers kun je optellen, aftrekken, vermenigvuldigen, delen en wat niet al, maar dergelijke rekenkundige operaties maken ze op zichzelf niet meer waard. Hooguit versterken ze de suggestie dat kwaliteit kwantificeerbaar is.
Maar kwaliteit is niet kwantificeerbaar. Kwaliteit vraagt om andere, ingewikkelder maatstaven – waarover je het heel goed kunt hebben, thuis, op school, in de voetbalkantine, in de gemeenteraad of in de bestuurskamer van Akzo of Shell…..
Van Zen And The Art Of Motorcycle Maintenance herinnerde ik me behalve de zo nuchter en ogenschijnlijk zo rationeel opgeroepen vaak uitgesproken magische sfeer de herhaald opduikende vraag naar kwaliteit in een door en door technologisch bepaalde samenleving. De Amerikaanse samenleving, die steeds meer ook de onze wordt. Ik wilde weten of mijn herinneringen strookten met de ervaringen die Pirsig me nu, veertig jaar later, zou schenken. Maar ik kon het boek niet vinden.
Ik liet dit, enigszins koket om mijn lichte teleurstelling te verbergen, mijn vrienden op Facebook weten en prompt kreeg ik antwoord van de briljante informaticus T.
Hij wees me een uitweg die de ouderwetse boekenlezer in mij weleens vergeet, maar die ook voor mij inmiddels vanzelfsprekend zou moeten zijn. T. mailde me een linkje waarmee ik de hele Zen op mijn iPad kon downloaden.
Ik stond weer met beide benen in het heden.
Sindsdien lees ik.
Dat kan wel even duren want die Pirsig (op 6 september is hij 85 jaar geworden) heeft, zo bleek me algauw, nog veel te vertellen…
LEES VERDER
WKtS
16 SEPTEMBER 2013
Zie ook: http://www.univie.ac.at/Anglistik/easyrider/data/zen_and_the_art_of_motorcycle_ma.htm
