Uitgevers Buitenspel

Schrijvers kunnen het voortaan zelf af

 

n Amerika heeft het miljoenenbedrijf Amazon uitgevers de schrik van hun leven bezorgd. Het bedrijf verkoopt online boeken – zowel e-books als ouderwetse, papieren boeken (en nog tal van andere spullen), maar gaat voortaan ook boeken uitgeven. Dit jaar zullen – zonder tussenkomst van een uitgever – 122 boeken worden gepubliceerd.

Dit is het nog maar het begin, maar dat is al tamelijk verontrustend. Als de werkwijze van Amazon door andere online-boekenbedrijven wordt nagevolgd, moeten uitgevers vrezen dat hun rol is uitgespeeld.

Wat zijn daarvan de consequenties? Op de site van The New York Times lees je al een golf van tegengestelde, verwarrende reacties. Niemand kan voorspellen wat er gaat gebeuren.

Daarom is het goed om even stil te staan bij de huidige gang van zaken – die in feite al sinds de uitvinding van de boekdrukkunst, zo’n vijfhonderd jaar geleden, niet wezenlijk is veranderd.

Toen er eenmaal op grote schaal boeken gedrukt konden worden, bepaalden uitgevers, die ook de drukkers waren, welke boeken werden uitgegeven, in welke aantallen en voor welke prijs. De auteurs tikten beleefd aan hun pet, en de lezers togen naar de boekwinkel voor de aanschaf van een goed verzorgd exemplaar.

Fastfood

Er zijn per traditie dus nogal wat belanghebbenden bij het boek betrokken. Het zijn: de schrijver, dan de lezer, vervolgens de uitgever en ten slotte de boekhandelaar.

Dit is een opsomming naar het intrinsieke belang van de verschillende factoren in het productieproces.

Je kunt ook een ‘realistische’ hiërarchie geven. Dan staat de uitgever ver voor alle anderen op de eerste plaats, en de schrijver op de laatste, tenzij hij of zij genetisch zodanig groot is geschapen dat hij de smaak van de massa aanvoelt en louter bestsellers afscheidt, zeg maar het fastfood van de boekhandel.

Fastfood wordt stront en die stront bemest de eigentijdse boekenconcerns zó, dat er nieuwe bestsellers groeien en bloeien, maar doordat de spoeling almaar dunner wordt, is – niet voor de massa, maar voor lezers – de smaak er langzamerhand wel af. Die uitgevers kunnen dus wel weg.

Niet de uitgever met hart voor de zaak, die het beste voorheeft met zijn auteurs en lezers, een uitgever die zoekt naar boeken die zijn fonds nóg mooier kunnen maken – en ze ook weet te vinden! – maar de oneindig hoog gezeten concernleiders die van hun leven nog geen boek in handen hebben gehad, daar ook van griezelen, en het werk overlaten aan een voortdurend veranderend gezelschapje redacteuren, waarvan de een weleens een boek heeft gelezen en zijn best doet, en de ander nooit, dat ook  niet van plan is, en ofwel uit het bedrijf verdwijnt of doorstoot naar de top.

In Nederland, maar niet alleen hier, is het boekenklimaat door deze concerns zodanig verziekt dat zelfs kleinere, zelfstandige uitgeverijen zijn aangetast, omdat de eigenaren weliswaar van de daken schreeuwen dat alleen zij échte uitgevers zijn, maar weten dat ze straks, als het pensioen nadert, of wanneer de opbrengsten blijven tegenvallen, hun onderneminkje aan een concern moeten kunnen overdoen.

Dan helpt het als je een paar bestseller-auteurs in huis hebt of een paar grote buitenlandse namen.

 TTTtT

Linkerhanden

Kortom, het uitgeven is al heel lang niet meer wat het was en daar komt de digitalisering nog bij. De meeste uitgevers zijn, voor zover ze een studie hebben gevolgd, een soortement alfa’s (of gamma’s) met twee linkerhanden. Ze hebben niet alleen geen lood verstand van ict, maar verzetten zich er ook nog eens tegen uit puur snobisme (dat in de uitgeverswereld welig tiert).

De computer en het boek – dat is vloeken in de kerk.

Voor bedrijven als Amazon maakt de onvrede die deze labiele toestand in het boekenbedrijf teweeg brengt – onder auteurs, onder lezers,  maar ook onder boekhandelaren – de weg vrij voor de overname waarvan nu sprake is. Welke auteur wil niet zijn boek zonder tussenkomst van een uitgever op de markt gebracht zien, temeer omdat die uitgever hem maar 10 procent van de verkoopprijs gunt, terwijl hij er  zelf negentig opstrijkt (waarvan de boekhandel dan weer, verenigd in machtige ketens die het boek hooguit als goed of minder goed verkoopbare stront zien, zoveel mogelijk, soms wel vijftig of zestig procent afknabbelt).

Als de gang van zaken die nu dreigt één voordeel heeft, is het wel dat die boekenketens de wind uit de zeilen wordt genomen.

Het gekke is alleen dat Amazon ook een boekenketen is.

De toekomst van het boek ziet er dan ook somber uit.

Wat blijft zijn die paar individuen die kunnen en willen schrijven en die paar mensen die kunnen en willen lezen.

Het zijn er weinig.

Hoe ze elkaar vinden, doet er eigenlijk niet zoveel toe.

Als ze elkaar maar vinden.

Het wordt nooit meer zoals vroeger (toen het ook al niet goed was).

 

WKtS
22 OKTOBER 2011   
Zie ook op deze site: De jaren van de uitgeverij en Met licht geschreven.