DON QUICHOT EN SANCHO PANZA
Verbeter Je Taal Nog Meer – 68
En hij dacht in zijn arm hoofd dat heel dit
samenraapsel van verzinselen
de zuivere waarheid was…
CERVANTES: DON QUICHOT
Je las recensies om te weten of het goed was wat je had gezien, gelezen of gehoord. Je bewonderde degene die erover schreef, want hij oordeelde op een manier die jou niet gegeven was. Jij wist van niks. Hij wist alles. Het schiep een gezagsverhouding die liefhebbers van kunst nog steeds als zodanig ervaren, hoewel de kritiek volkomen is veranderd.
Die ene autoriteit uit het verleden is opgegaan in een willekeurig gezelschap stukjesschrijvers die alleen nog maar meetellen door de krant waarin ze schrijven. Hun oordeel is een aantal ballen of sterren.
Het maakt de positie van de criticus er niet gemakkelijker op. Scoort hij te weinig ballen of sterren, dan kan hij met zijn plasje naar de dokter.
In mijn literaire opleiding leerde ik dat kritiek aan genieën was voorbehouden. Zij waren de tegenpolen van de schepper. Hoe groter de schepper, des te groter waren zij. Indrukwekkende beschouwingen over Rabelais, Cervantes of Dante waren het gevolg en ik wist dat ik alle zeilen zou moeten bijzetten als ik ook criticus wilde worden.
Burgerman
Dat was niet eenvoudig, maar algauw begreep ik dat je veel gemakkelijker gezag kon verwerven. Dan verspilde je je tijd niet aan het kunstwerk, maar richtte je je pijlen op de maker die vanzelfsprekend – afgezet tegen jouw omvang – een klootzak was naar wie je niet hoefde op te zien omdat hij kon wat jij niet kon, een roman schrijven of een cellosonate van Bach ten gehore brengen, maar omdat hij een burgerman was met ook nog eens een akelig, lelijk wijf.
Ik laat het uitgemergelde recensiewezen al jaren voor wat het is, maar als ik nog wel eens iets lees, verbaast mij vaak de onwetendheid. In een necrologie van Per Olov Enquist viel me deze week op dat Michaël Zeeman werd aangehaald omdat hij het werk van de Zweed kitsch had genoemd. Zo kun je ook oordelen, over de rug van een ander.
Kitsch. Het klonk als een Gods oordeel. Maar het wás helemaal Michaël Zeeman niet die dit had beweerd. Het was Bas Heijne in het televisieprogramma van Zeeman.
Kennelijk kon Zeeman het vonnis van Heijne goed gebruiken toen hij in 2005 zo nodig alsnog moest afrekenen met critici die het werk van Enquist goed hadden gevonden.
Postuum was het hem vergund deze literaire wandaad te herhalen.
LEES VERDER
WKtS
29 APRIL 2020
DE VOLKSKNAR nr. 339
