Sociale media

BEELD UIT DE FILM LORD OF THE FLIES NAAR DE GELIJKNAMIGE ROMAN VAN WILLIAM GOLDING

 

Dagstukjes – 267

 

Kill the beast! Cut his throat! Spill his blood!
WILLIAM GOLDING: LORD OF THE FLIES

 

e stukjes op wiewiewie worden gelezen. Kritisch. Soms te. Niks bijzonders. Ik ben eraan gewend. Toen ik in 1958 met schrijven in een krant begon, ontdekte ik dat lezers niet altijd even complimenteus reageren. Maar de toon van de reacties verandert. Ze kunnen tegenwoordig zo maar buitengewoon onvriendelijk zijn. Alsof ik zo’n lezer iets  heb aangedaan en er teruggeslagen moet worden.

Meestal pikt zo’n boze gast een detail uit wat ik geschreven heb en gaat ermee aan de haal. Aan de strekking, aan mijn intenties, aan de sfeer die ik heb geprobeerd te scheppen komt hij niet toe. Hij – of zij, vrouwen zijn vaak nog erger – geeft je het gevoel dat je zo’n stukje geschreven hebt om hem te schofferen. Dat je het niet had mógen schrijven.

Facebook

De eigentijdse vorm van dit verschijnsel was mij niet onbekend. Ik kreeg ermee te maken toen ik op Facebook zat. Ik dacht dat een dergelijke botheid dit medium eigen was. Voor mij reden om met Facebook op te houden. Hoe plezierig is het om niet te worden begrepen, te worden beschuldigd en met stront te worden overgoten?

Dezelfde agressiviteit sluipt nu ook wiewiewie binnen. Ik vraag me af waar dit vandaan komt.

Ik denk dat de moderne communicatiemiddelen het begrip communicatie ingrijpend veranderen. Communicatie is niet langer het spel van een zender die een bericht stuurt aan een ontvanger die op zijn beurt een bericht kan terugsturen. Nee, een ontvanger gaat tegenwoordig niet meer op de inhoud in, maar zoekt er naar een aanleiding om zijn gram te halen.

Zonder aanzien des persoons.

Tribaal

Het lijkt me dat je dit gedrag met iets groters kunt verbinden, met het verschijnsel dat individuen zich kritiekloos in groepen verzamelen als leden van een primitieve volksstam uit voorhistorische tijden. Een tribale ontwikkeling. Allerlei tekenen wijzen daarop: de tatoeages, de afgoden en het geweld – tractoren, messen, pistolen – dat de groep zich vanzelfsprekend tegenover een andere groep permitteert. De leden van zo’n stam zijn samen en in vereniging krijgers die mogen doden wat hun bedreigt.

Dit verschijnsel zet de Europese beschaving verder onder druk. Die zag de enkeling als middelpunt, als individu, als méns. De Tweede Wereldoorlog had dat idee al ernstig ondergraven en ook het christendom viel door de mand, maar iets beters is er niet voor in de plaats gekomen. We zoeken het steeds verder weg. We lijken van God los, maar dat is slechts schijn. Een andere macht heeft de plaats van God ingenomen, de technologie, een onbegrepen Opperwezen dat iedereen belooft wat hij wil: macht.

De technologie lijkt de gebruikers die macht te bieden, maar het merendeel ervaart tegen beter weten in iets anders. Niks macht, onmacht en dat wekt frustratie. Vooral bij de primitievelingen die geloven dat deze god hen boven anderen verheft, zoals ze met hun sociale media demonstreren. Maar wanneer zelfs dát niet werkt, wat dan?

Dan zoek je je toevlucht tot anderen, soortgenoten, een groep met wie je je voze spierballen kunt laten zien. Niet alleen Zuckerberg en de zijnen weten dat, ook de populisten in de politiek.

Sociaal

Het woord sociaal is in de mediacultuur volkomen van karakter veranderd. Het heeft anti-Europese, Amerikaanse trekken aangenomen. Intrinsieke waarden, in de kunst bijvoorbeeld, tellen niet meer. Ze moeten wijken voor sociale waarden. Een boek moet een bestseller zijn. Een museum moet duizenden mensen trekken. Alleen de markt met zijn statistiek, cijfers en aantallen bepaalt de waarde van al het noodzakelijks dat niet te meten valt.

Onder Amerikaanse invloed hebben de sociale wetenschappen disciplines aan de universiteiten, zoals letteren, kunstgeschiedenis en filosofie, tot een niche gereduceerd. Iets voor gekken of liefhebbers. Het woord – kern van onze geestelijke ontwikkeling – heeft als gevolg daarvan schrikbarend aan belang ingeboet. Het lezen als methode om te kénnen, als een manier om de wereld in de meest brede zin te kunnen doorgronden is taboe geworden – een woord dat niet voor niets naar een tribale cultuur verwijst. Lezen is gevaarlijk of zonde.

Heel raar, want nooit eerder in de geschiedenis is er per hoofd van de bevolking zoveel in geschrifte van gedachten gewisseld als nu. Je zou zeggen, dan wordt er ook heel veel meer gelezen. Maar dat is niet mijn ervaring. Mijn ervaring is dat gebruikers van digitale media het zich – gesterkt door een vaag soort groepsgevoel – kunnen veroorloven niemand anders dan zichzelf of hun soortgenoten te lezen.

Het is een gesloten circuit en dat roept vragen op over het soort communicatie waarmee iedereen in deze tijd zijn lustgevoelens, meningen en superioriteit publiek kenbaar maakt.

Het lijk erop dat men het tegenovergestelde bereikt van wat men met al die agressie beoogt. De hedendaagse communicatietechnologie heeft gebruikers van sociale media wereldwijd tot slaaf gemaakt en de slavendrijvers lachen in hun vuistje – zeker als ze naar hun bankrekening of de politieke peilingen kijken. Als het moet zijn ze maar al te graag bereid hun horigen tegen elkaar op te zetten.

 

 

 

TERUG NAAR DE VOORPAGINA

LEES VERDER
WKtS
15 AUGUSTUS 2020
EERDER IN LOGBOEK